Mort à Crédit - Louis-Ferdinand Céline (1936)

Het kan verkeren: wat je bij een eerste belevenis omverwaait, blijkt de tweede keer al enigszins routineus. Ja, voorgaande zin is het geklaag van een verwende prinsjeslezer. "Ach, been there, read that". Mocht ik de indruk gewekt hebben dat ik de lectuur van "Dood op krediet" van Louis-Ferdinand Céline achteloos (met een KinderSurprise in de hand, bijvoorbeeld) tot me nam - wel, dat is niet zo. Maar het boek is zo vertelziek dat het bij momenten in je hoofd gaat suizen van de beschreven ellende. Er is een limiet aan droefenis, ga je daarboven dan zoek je de kitschregionen op. Ter illustratie: het kitschgehalte van Love will tear us apart van Joy Division lijkt me verhoudingsgewijs even hoog als dat van Ik voel me zo verdomd alleen, het anthem van Ciske de Rat.

Céline schopt het toerental van zijn proza in "Dood op krediet" nog harder in het rood. Wat bij momententen koldereske scheldtirades oplevert. Net omwille van dat overhitte karakter. Vergelijk met een clown die met een grimas op het gezicht zijn innerlijke riool uitbraakt op het podium. De toeschouwers hebben betaald voor hun circuskaartje, dus lachen zullen ze toch. Er wordt verwacht van de clown dat jongleert met verworven waarheden, in concreto: de mens is slecht/het leven duurt te kort, en is daarenboven beestachtig/in de liefde komen we er berooid vanaf/... enz... De clown wéét dat het publiek verwacht dat hij die waarheden dient te fraseren, net zoals de dokter quasi "verplicht" is panacees voor te schrijven voor de fantoompijnfanaten. Er is niets aan de hand, laten we daarom véél lawaai maken - redeneert de clown. En dat doet prozaclown Céline uitstekend - hij scheldt het leven uit net zoals Eddy Merckx de ronde van Frankrijk in '69 won. Iedereen moet eraan - kwestie dat er op die manier meer ruimte is voor het personage Ferdinand.

Misschien gaat "Dood op krediet" door daar waar de ratio stopt. Het (schijnbaar) ontbreken van iedere vorm van vertelstructuur, lijkt daar inherent mee verbonden. Chaos in boekvorm. En na afloop trekt de lezer van dit prozacircus tevreden huiswaarts, zijn zuurverdiende centen gespendeerd aan jolly good ol' entertainment

Als ik dit zo lees, dan zou ik een 2-sterren boekje verwachten.

Ik bedoel dat je tekst en woordkeuze me niet echt nieuwsgierig maakt om hier in te duiken.

Zou het niet moreel laakbaar zijn om "Komt u maar rustig binnen en geniet van het schouwspel!" in grote letters te kalken op de ingangspoort van een abattoir?

Celine heeft hier zijn bijzondere schrijfstijl, waar hij beroemd mee is geworden, nog verder ontwikkeld dan in "Voyage au bout de la nuit", maar voor mij is het wat te extreem geworden.

Hij schijnt aan elke zin eindeloos geschaafd te hebben, totdat deze perfect was, terwijl het juist leest alsof de zinnen er in vliegende vaart, zonder nadenken, eruit zijn gerold. Dit was ook precies waar hij naar streefde: de taal opschrijven zoals deze op straat klonk, zoals hij in de hersens van de hoofdpersoon, zonder remmingen, zonder volzinnen, klonk. Dit resulteert in een eindeloze stroom ellende, cynisme, frustratie, kolder, woede, geweld, humor, etc en weinig tederheid of liefde. En dat 600 pagina's lang.

Waar ik in "Voyage au bout de la nuit" af en toe echt getroffen was door een rake beschrijving, een prachtig moment, voelde ik me hier gaandeweg steeds meer murw geslagen, waardoor ik er minder van kon genieten en het lezen soms toch een beetje worstelen werd.

Maar goed, er moet gezegd: er zitten echt hilarische momenten en personages in het boek, met als hoogtepunt de uitvinder/oplichter Des Pereires. Dus een beetje smullen, daar ontkom je niet aan met dit boek. En toch wel een ervaring om te lezen.

Jammer dat er een behoorlijke spoiler in de omschrijving staat...

Spoilt toch niet zo veel, dat van die kogel. Maakt eigenlijk niet zoveel uit. Dit is geen boek met een echte plot. Misschien hooguit een tikje vervelend als je onder het lezen al weet wat er uiteindelijk gaat gebeuren. Een tikje.

Door de omschrijving dacht ik dat het gehele boek bijna ging over de misère in het leger, maar bleek het laatste hoofdstuk te zijn, en enkel een bespreking met zijn oom Kleine tegenvaller toch goed boek. Maar het is geen reis naar het einde van de nacht.

Ik heb ze allebei twee keer gelezen. Zo rond mijn achttien een keer en Dood op krediet tien jaar geleden nog eens en 'reis' vorig jaar nog.
Ik hield nu net meer van Dood op krediet. Het is een macaber avontuur van een kind dat puur probeert te overleven. Er zitten nog mooie momenten in, maar het grootste deel is (als steeds bij Céline) toch doffe ellende. Het prikkelde ergens meer mijn verbeelding.

Bij de 'reis' heb je die allesoverdonderende aanhef, waarna het verhaal zich moedeloos naar de afgrond sleept.

En deze zou ik eigenlijk nog wel eens een derde keer willen herlezen.

''Laat ie z’n pook maar tot ’t eind in d’r reet steken! Valt dat klerewijf me tenminste niet meer lastig!

Nou, nou, dat zijn teksten.