Master i Margarita - Michail Boelgakov (1967)

Hilarische roman waarin het leesplezier centraal staat, met erg aangename extra dimensies zoals de meta-kritiek op het Sovjet-regime via het Pilatusverhaal (en de "lafheid"). Voor mij is 'De meester en Margarita' vooral een ode aan de fantasie, de magisch-realistische mogelijkheden van de literatuur. Met vliegende heksen maakt Boelgakov het dan inderdaad bont, maar de weergaloze, sprekende kater compenseert dergelijke overdrijvingen in mijn ogen helemaal. Het einde is ontroerend en de personages blijven (een week na het uitlezen) nog steeds hangen. Boek in een fractie van 5 dagen uitgelezen trouwens, wat ook al iets zegt.
3,75*

Prachtig, het schrijfplezier spat er af. Met name het eerste deel is magistraal. In het tweede deel wat flauwere momenten - maar ook weer niet zo erg want de vaart blijft erin - en een ontroerend mooi einde. Ik ben niet iemand die een boek zo nodig tot op het bot moet analyseren, hoofdzaak is het leesplezier en dat biedt dit boek in ruime mate.

Dat vind ik nu mooi kort en krachtig verwoord. Al is het zo'n tijd geleden dat ik De Meester en Margarita las, mijn leesplezier komt bij de gedachte aan Behemoth de zwarte kater direct weer boven. Terwijl ik óok wat kritieken had ...

Dit zijn zo ongeveer de woorden die ik zocht. Inderdaad zijn juist de Meester en Margarita de minder interessante figuren. Ook beloofde de opening in mijn beleving meer diepgang dan er uiteindelijk in zat. Of die diepgang zit zo diep dat ik eroverheen lees. Het stoort mij dat vele gebeurtenissen uiteindelijk een vrij willekeurige aard blijken te hebben. Ik had graag gezien dat er een groter doel in schuilde. Zeker als je jezelf zoveel vrijheden permitteert als Boelgakov doet, dan mag je daar wel iets meer mee zeggen. Maar ik ben het ook met bovenstaande eens dat de eerste tweehonderd pagina's geweldige weg lezen.

Bovennatuurlijke gebeurtenissen in een uitermate aardse en sceptische omgeving... wat mooi toch!

De duivel schept als God verdwijnt

Het is de duivelskunstenaar Mikhail Bulgakov die met ‘The Master and Margarita' zelf een pact sluit met zijn lezer: laat de eigen verwachtingen los, maar wees welkom in het spiegelpaleis van de literaire verbeelding. Een plek waar duivelse scheppers het bekende en het vertrouwde afbreken, terwijl ze nieuwe werelden scheppen die mogelijk voortleven na hun tragische verscheiden. Het resultaat is een plagerige genrevermenging waarmee de Rus smaken en stijlen laat botsen tot er iets nieuws uit tevoorschijn komt. Zo weet de roman tegelijk een geschiedvertelling, een gotisch horrorspektakel, een sentimentele liefdesgeschiedenis, een kluchtige satire én een (auto-) biografie te zijn. Het voelt willekeurig en arbitrair, maar onder de speelse façade van de waanzin zit een perfectionistisch geconstrueerd stuk ambachtswerk.

Tussen de regels door is het een roman over het schrijven van een roman. Meer specifiek: over het scheppen van fictie – het ondermijnende, het speelse verzet, het vrije denken - tegen het licht van een bijzonder grimmige historische context als het staatscommunisme onder Joseph Stalin. Toen censuurpraktijken van onwelgevallige thematiek nog het mildere kwaad was tegenover de politieke moorden en de mensonterende strafkampen. De romanticus in mij geniet van het beeld van een pesterige meesterschrijver die zijn werk niet gepubliceerd kreeg. In het geniep bleef hij werken aan de ultieme zwanenzang waarmee hij het totalitaire regime ooit een laatste hak zou zetten. Maar bovenal is het intens beklijvend proza waarin wrange ironie, hilariteit en onverwachte ontroering bij elkaar komen.

Erg mooie reactie, Donkerwoud...
Alleen dat van die "ultieme zwanenzang" en "laatste hak" lijkt mij misschien een beetje te sterk uitgedrukt. Mij leek het daar allemaal wat te speels en vrijblijvend dubbelzinnig voor. Kun je je woorden misschien nog wat meer belichten?

Hij bedoelt denk ik dat de schrijver twaalf jaar, tot aan zijn dood in 1940, aan de roman heeft gewerkt. Het zou daarna nog ruim vijftig jaar duren - censuur - voordat deze originele versie verkrijgbaar werd.

Dat inderdaad.

Volgens de biografie die bij mijn versie zat heeft hij tot aan de week voor zijn dood essentiële aanpassingen aangebracht in het werk. Wetende dat het einde eraan zat te komen i.v.m. een leverziekte.

Thanks voor de informatie, Donkerwoud en Bassievrucht!
Maar kunnen we dan meteen van een "hak tegen het systeem" spreken?

Prachtig om de bovenstaande reacties te lezen over de Meester en de Margarita. Veel boekmeter-gebruikers die ik hoog heb zitten, hebben over dit boek hun mening gegeven. Naast vele reacties die de Meester en de Margarita tot absoluut meesterwerk bestempelen, lees ik toch ook veel gebruikers die het boek vonden tegenvallen. Ik vrees dat ik tot de tweede categorie behoor.

De Meester en Margarita is een surrealistische roman, waarin de kritiek op de communistische maatschappij nooit ver weg is. Een prachtig uitgangspunt, versterkt door een intrigerende eerste scene waarin de toon en de absurditeit meteen raak zijn. Ik kreeg meteen zin in de rest van het boek en was benieuwd naar de diepere lagen en verborgen betekenissen van het verhaal. Om eerlijk te zijn was alles daarna een teleurstelling. De reeks absurde gebeurtenissen voelt eindeloos en zorgt ervoor dat grote stukken van het boek verworden tot een klucht, waarin de diepere betekenis verloren gaat. Margarita is een vrij oninteressant en plat personage dat veel teveel ruimte krijgt. De meester is interessanter, maar had nog veel sterker kunnen zijn als zijn strijd beter invoelbaar was gemaakt. Het verhaal over Jezus geeft nog het meest diepgang, maar ik blijf me afvragen of dat verhaal op zichzelf staand niet nog sterker was geweest. Kort gezegd, het is een rijk boek vol ideeën die slecht worden uitgewerkt, omdat de schrijver zich teveel verliest in de fratsen van een pratende kat. Daarmee is het niet opeens een slechte roman, maar blijf ik toch met een onbevredigend gevoel zitten.

Op mijn beurt blijf ik met een wrang gevoel achter na het lezen van De Meester en Margarita. Het begin is ronduit fantastisch en sleurt je meteen mee in een wirwar van indrukken, een ode aan de chaos als het ware. Maar na het kruisigingsverhaal gaat het allemaal zachtjes maar zeker bergaf.

Toch bleef ik lezen, hopend op een tweede vonk van genialiteit. Hoewel het ding wel overeind blijft, kwam die er jammer genoeg niet. Zo heb ik een prettig boek gelezen, maar geen meesterwerk. Als ik dan andere ervaringen lees, merk ik dat mensen vaak bekoord worden door de symboliek, de beeldspraak en dergelijke dingen. Ik neig echter meer naar de pure verhaalvorm en vraag me dan af: wat is het unieke streven van de Meester? Van Satan? Wat is het conflict? Beland je in het gekkenhuis omdat iemand jouw manuscript slechte kritiek gaf?

Slotsom: wanneer het boek uit was, overheerste opluchting als gevoel. Ik heb geen enkele intentie om het te herlezen en dan kom je bij de betere middelmaat uit.

3.5*

Voor een lezer in 2023 eerder absurdistisch dan satirisch. Maar dan wel heel lekker absurdistisch. Ik vind het boek moeilijk uit te leggen leggen, maar vond het onmogelijk om weg te leggen. Voor wie vooral van een rechttoe rechtaan verhalende roman houdt, niet aan te bevelen. Voor lieden met een voorliefde voor onverklaarbare, humoristisch weergegeven chaos juist wel aan te bevelen.

Film met vernietigende boodschap verhit de gemoederen in Rusland - RAAM - platformraam.nl