Anton Aure

Aure voks opp i eit utprega bondemiljø og var innstilt på å følgje slektstradisjonen. Men allereie under eit opphald på Møre folkehøgskule vart interessa for nynorsk språk og litteratur vekt. Denne interessa voks under åra på Volda lærarkule, og då han etter eksamen 1911 kom ut i praktisk lærargjerning, brukte han all tid han kunne avsjå til å dyrke interessa for målsaka.

Begeistringa for den nynorske målreisinga tok hos Aure form av stor samleiver, og han sette seg tidleg mål om å samle alt som var trykt på bygdemål og nynorsk og lage ein bibliografi over det. Lærargjerninga førte han til Vestnes og Smøla på Møre, til Flekkefjord i Agder og til sist til Skien i Telemark.

Helsa hans var dårleg. Tidleg mista han mor si og to eldre søsken, og seinare båe konene sine og ei dotter etter kort tids ekteskap, alle i tuberkulose. Sjukdommen hadde òg ramma han sjølv og han døydde berre 40 år gammal.

I den korte tida Aure kunne arbeide for kongstanken sin, fekk han utretta utruleg mykje. Boksamlinga voks i desse åra til over 2000 bind, og han fekk i løpet av fem år registrert 3000 titlar, som utgjorde første bind i hovudverket: Nynorsk boklista. Skrifter i bokform på norsk – bygdemaal og landsmaal – 1646–1915.

I 1919 fekk han statsstipend til «nynorsk bibliografisk og litteraturhistorisk granskings- og registreringsarbeid». Då kunne han forlate lærargjerninga si og ta med seg arbeidet sitt til Universitetsbiblioteket i Kristiania, der han blei knytt til Norske avdeling. Bind 2 av Nynorsk boklista, som dekte perioden 1916–1920, kom ut 1921.

I 1918 starta Aure tidsskriftet Ung-Norig. Maanadskrift paa norsk maal. Det blei gitt ut på Erik Gunleiksons landsmålsforlag i Risør og hadde alt frå starten 650 abonnentar. Tidsskriftet fortsette etter at Aure døydde, og gjekk inn med 9. årgang (1935).

Nynorsk boklista blei vidareført med 2 nye bind 1926 og 1942, redigert av Olav Dalgard og Arne Gallis. Av Aures andre forfattarskap kan nemnast Kvinnor i den nynorske bokheimen, Dei nynorske bladi og Prestar som talar nynorsk. Stutte livssogor med ei innleiding um norsk mål i kyrkja.

Ungdomsdraumen om å lage eit nynorsk forfattarleksikon som skulle samanfatte alt det han hadde samla, rakk han ikkje å fullføre. Hans store og svært verdifulle bibliotek, som 1923 var på 6000 bind, finst i Nasjonalbiblioteket i Oslo. Samlinga vart supplert fram til 1979 og består i dag av 10 000–12 000 bøker, tidsskrift og småtrykk.

Tre år etter at han døydde blei det reist ein minnestein over Anton Aure i barndomsbygda hans. Den ber innskrifta: «Du samla og gøymde den arven som andre spreidde og gløymde.»

• Norsk Boksamling
• nynorsk