Seljord

Berggrunnen hører til Telemarksformasjonens harde kvartsittar. Hovuddalen Flatdal med Åmotsdal og den tronge Kivledalen med Sundsbarmvatn munnar begge ut ved vestenden av Seljordsvatnet. Mellom dalane ligg fjellet Skorve (1370 meter over havet), men høgast er Brattefjell (1540 meter over havet) nord i kommunen.

Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde, som dels òg ligg i Hjartdal, Tinn og Vinje kommunar, er på i alt 397,5 kvadratkilometer og ligg lengst nord i kommunen. I alt er 19 prosent av kommunens areal verna etter naturmangfoldlova.

Folketalet i kommunen nådde eit maksimum alt midt på 1800-talet med nesten 4000 innbyggjarar. Det minka deretter til omkring 1910, då det var snautt 2900 innbyggjarar. Etter ein vekst i 1970-åra følgt av ein nedgang i 1990-åra har folketalet halde seg stabilt. I perioden 2015–2024 gjekk folketalet attende med 0,8 prosent, mot ein auke på 3,0 prosent i Telemark fylke. I 2024 var 22 prosent av befolkninga under 20 år (22 prosent for heile landet) og 25 prosent 65 år og eldre (landsgjennomsnitt 19 prosent).

Det meste av busetnaden er samla i administrasjonssenteret Seljord, i Flatdal og i fjellbygda Åmotsdal. Om lag halvparten av innbyggjarane i kommunen bur i Seljord tettstad.

Det er éin tettstad i kommunen (ifylgje Statistisk sentralbyrås definisjon): Seljord med 1462 innbyggjarar (2023). 49 prosent av innbyggjarane i kommunen bur her. Tettstaden er 2,3 km².

Jord- og skogbruk er hovudnæringar. Etter senking av Flatsjøen ytst i Flatdal er Flatdaløyene dyrka opp og utgjer eit lettbrukt jordbruksland. Det blir dyrka noko bygg, men det aller meste av jordbruksarealet er eng til slått og beite. Den gjennomsnittlege skogavverkinga i femårsperioden 2018–2022 var på 26 700 kubikkmeter i året. Av dette utgjorde gran 87 prosent.

Fem prosent av arbeidsplassane i kommunen er i jord- og skogbruk, medan berre tre prosent er i industrien (2021). I industrien dominerer trevare- og møbelindustri, næringsmiddel- og verkstadsindustri. Dei viktigaste industriverksemdene kan knytast til skogdrift. Seljord er i dag eit handelssenter for området.

Seljord er kommunen med sjuande størst vasskraftproduksjon i Telemark, og er ein middels stor kraftkommune på landsbasis. Dei elleve vasskraftverka i kommunen produserer til saman 471 gigawattimer i året (gjennomsnitt 1993-2020). Det største kraftverket er Sundsbarm (i drift fra 1970), som står for om lag nitti prosent av vasskraftproduksjonen. Andre store kraftverk er Grunnåi (2006) og Heiåi (2012). Skagerak Kraft er hovudeigar av om lag nitti prosent av vasskraftproduksjonen i kommunen. Nest største eigar er Grunnåi Kraftverk med om lag ein tiandedel.

E134 (Frogn–Haugesund) kjem inn i kommunen i Flatdal og går sørover til Seljord sentrum, der vegen møter riksveg 36 frå Bø og Grenland, før han held fram vestover. Det går fylkesveg gjennom Åmotsdal til Rauland og Øyfjell i Vinje.

I Seljord sentrum ligg ei avdeling av Vest-Telemark vidaregåande skule. Her er òg Seljord folkehøgskule.

Seljord hører til Sør-Øst politidistrikt, Telemark tingrett og Agder lagmannsrett.

Kommunen er med i regionrådet Vest-Telemarkrådet saman med Fyresdal, Kviteseid, Nissedal, Tokke og Vinje.

Seljord kommune svarar til soknet Seljord i Øvre Telemark prosti (Agder og Telemark bispedømme) i Den norske kyrkja.

Mot slutten av 1800-tallet høyrde Seljord til Øvre Telemarken fogderi i Bratsberg amt.

Fesjået for telemarksfe, Dyrsku'n (sidan 1866), har utvikla seg til ein viktig handelsmarknad. I juli blir det arrangert kappleik og kunstutstillingar.

Seljord har til alle tider vore rikt på folketradisjonar. Det var her folkeminnesamlarane Magnus Brostrup Landstad og Olea Crøger fann mykje av tilfanget til den store samlinga Norske Folkeviser. Den viktigaste tradisjonsberaren både for eventyr og balladar var Anne Golid på Seljordsheia. Seinare har folkemusikarar som Leiv Sandsdalen, Jørgen Tjønnstaul og Signe Flatin Neset utmerka seg. Treskjeraren Olaf Glosimodt blei seinare ein kjent bilethoggar i København. Som ganske ung skar han døypefonten i Seljordskyrkja.

Kjende forfattarar er Jørund Telnes, Andreas J. Sandsdalen, Halvor J. Sandsdalen, Ingebjørg Kasin Sandsdalen, Guro Sandsdalen, syskena Olaus Høydal og Aslaug Høydal, Kim Leine og Helga Flatland.

Seljord kyrkje er reist på 1100-talet. Ved kyrkja står Anne Grimdalen sitt monument over Magnus B. Landstad, som var prest i Seljord i åra 1840–1848. Like ved ligg steinen på 570 kilo som «Sterke-Nils» (Nils Olsson Langedal, 1722–1800) skal ha løfta. I Flatdal ligg Flatdal kyrkje frå 1654 og dessutan Nutheim gjestgiveri. Åmotsdal kyrkje er ei lafta korskyrkje frå 1792.

Der er to museum i kommunen: Eva Bull Holtes Museum viser mange av bileta til denne kunstnaren, medan det meir kuriøse Sjøormmuseet fortel om tradisjonane som hevdar at det er ein sjøorm i Seljordsvatnet.

I Seljord sentrum er det eit minnesmerke over elleve amerikanske soldatar som miste livet i ei flyulykke på toppen Gøysen på Skorvefjellet i 1944. Berre éin månad seinare styrta eit tysk passasjerfly på Hestnutan i det same området.

Vest-Telemark blad dekkjer seks kommunar, mellom anna Seljord. Avisa kom med første nummeret i 1973, har hovudkontor på Kviteseid, kjem ut tre gonger i veka og vert redigert på nynorsk.

Kommunevåpenet (godkjent i 1989) har ein gull sjøorm mot ein raud bakgrunn; siktar til ormen i Seljordsvatnet.

• Telemark
• Seljord – tettstad
• Noregs geografi

• Seljord kommune
• Dyrsku'n
• Statistisk sentralbyrå: Kommunefakta Seljord
• Geologiske kart – NGU

• Flatin, Tov (1942–1954): Seljord, tre band
• Karlberg, Odd og Dyrland Eidal, Sigrun (2003): Seljord, to band. (Ny, omarbeidd utgåve av Seljord av Tov Flatin)