Saturnus
.jpg)
Saturnus lii plaaneet Jupiter já Uranus kooskâst. Tot lii Piäiváást kuđâdin aldemus plaaneet. Saturnus lii nubben stuárráámus plaaneet Jupiter maŋa. Sehe Saturnus já Jupiter láá kaasuplaneteh. Saturnus saijaasvuotâ lii 318 kerdid Eennâm saijaasvuotä, já ton lyeddejeijee lii pajeláhháá 120 700 kilomeetterid. Tot lii Piäiváást 1 426 kilomeetter keččin, já taat plaaneet lii vakšum jo antiik aaigij rääjist. Tot uáinoo hyenebeht ko Jupiter, Venus teikä Mars. Tast láá riggeeh pirrâ, moh láá jiäŋŋum keeđgih. Nuuvtko Eennâmpállu já piäiváškode eres planeteh, meid Saturnus jorá Piäiváá pirrâ. Saturnus täsnitieđâlâš symbol lii .svg){kind=small}
.
Saturnus máánuh
[mute | mute käldee]Saturnus juurrâmroođijn láá ohtsis 274 máánnud (ive 2025), moh láá masa siämmáá ennuv ko piäiváškode eres planetijn láá máánuh ohtsis. Tain 128 kávnojii ive 2025. Toh kávnojii Canada France Havaiji -teleskoppáin Havaijist. Tain teleskoppáin siämmáš totkeejuávkku tuuđhâi Saturnus pirrâs jo iivij 2019–2021. Talle kávnojii 62 uđđâ máánnud sehe meerhah tast, ete Saturnus pirrâ joreh vala ennuv eenâb uccâ máánuh. Tondiet täsnitietteeh halijdii-uv tutkâđ siämmáid kuávluid lase. Uđđâ máánuh láá tuođânálásávt šoddâm stuárráábij máánui suoččâmij peht, ađai toh láá uásih stuárráábijn máánuin. Nubbe máhđulâšvuotâ lii tot, ete koomeet lii tovle suoččâm máánun tâi máánu kometân, jeđe máánu lii tuššâm pitážin. Puoh ive 2025 kavnum máánuh annojeh epinjuolgâduslâžžân máánnun. Tot meerhâš tom, ete toi čoođâmitto lii enâmustáá 2−4 kilomeetter, iäge toh lah aldagin páálu hámásiih.[1][2]
Saturnus stuárráámus máánu lii Titan. Ton čoođâmitto lii 2 574,73 ± 0,09 kilomeetterid.[3] Titan lii pelnubkiärdásâš Eennâm Mánudáá háárán já stuárráb ko Merkurius-plaaneet. Tot puáhtá uáiniđ Enâmist-uv kiijkáráin.
Saturnus máánuh láá iänááš-uv avalii jieŋâst, mii ij vaarâ lah kuássin suddâmgin.
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Saturnus.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Schreck, Jasmina: Täsnitietteeh láá kavnâm 128 uđđâ máánnud, moh joreh Saturnus pirrâ anarasaavis.fi. 1.4.2025. Čujottum 1.4.2025.
- ↑ Devlin, Hannah: Astronomers discover 128 new moons orbiting Saturn The Guardian. 11.3.2025. Čujottum 1.4.2025. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Zebker, Howard A. et al.: Size and Shape of Saturn's Moon Titan. Science, 15.5.2009, 324. ihekerdi, nr 5929, s. 921–923. doi:10.1126/science.1168905. ISSN 0036-8075. Artikkâl nettiversio. (eŋgâlâskielân)
