Höstsonaten (1978)

Tip: bewaar deze voor een druilerige maandagavond in november en je hebt een prima basissetting voor deze Bergman op zijn zwartgalligst. Von Trier zal ook wel wat Bergman gezien hebben denk ik zo. Hij heeft hem iig geschreven.

Höstsonaten is een loodzwaar drama over de moeizame relatie tussen een liefdeloze moeder (Ingrid Bergman in haar laatste rol) en haar dochters. De oudste dochter heeft het niet makkelijk; ze zorgt voor haar geestelijk gehandicapte zus, heeft een man waar ze niet van houdt en probeert de verdrinkingsdood van hun zoontje te verwerken.

De film bevat veel monoloog en ik vond het soms moeilijk om de aandacht vast te houden. Niettemin een aardige film van Ingmar Bergman, hoewel ik eigenlijk vind dat hij veel betere films heeft gemaakt. 3*

Bergman vs. Bergman. De dialoog staat centraal in deze confrontatie tussen een concertpianiste en haar dochter. Tijd en plaats zijn beperkt. Het speelt zich grotendeels in één huis af binnen een periode van vierentwintig uur. Enkele onderbekingen zorgen dat het meer wordt dan twee mensen die zitten te praten in een kamer. Het begint en eindigt met een brief van de dochter. Schoonzoon Viktor doorbreekt met z'n begin- en eindmonoloog de vierde muur. Charlottes monologen betekenen dat ze hardop denkt, iets wat normaal slechts in het theater gebruikt wordt. Flashbacks, dia's, een nachtmerrie en twee muzikale intermezzo's zorgen voor afwisseling.

Via de gesprekken en herinneringen komen we veel te weten over het verleden en de persoonlijkheid van de twee hoofdpersonages. Charlotte is een succesvolle pianiste, maar heeft gefaald op persoonlijk vlak. Ze liet haar carrière steeds op de eerste plaats komen, en liet haar twee dochters in de steek. Ten opzichte van Eva stelt ze zich vanuit de hoogte op, zoals wanneer ze spontaan pianoles begint te geven. ("Chopin is geen sentimenteel oud wijf.") Haar mentaal gehandicapte dochter Helena heeft ze in een instelling gedumpt. Ze geeft haar Mercedes weg, glimlach veel en omhelst haar dochters, maar dat kun je uitleggen als het theatrale gedrag van een narciste. Charlotte vertoont biografische gelijkenissen met beide Bergmans. Ook Ingrid had een Italiaanse minnaar; ook Ingmar verkoos z'n carrière boven z'n gezin.

Bij de aankomst van de witte Mercedes komen naaldbomen en vervolgens herstbladeren in beeld. Ook binnenshuis zijn herfstkleuren dominant. Een uitzondering is de felrode jurk van Charlotte, die aangeeft dat ze niet in rouw is en dat ze in de belangstelling wil staan zoals op een concertpodium. De realiteit wordt zonder opsmuk getoond. Tijdens de close-ups van onopgemaakte gezichten is elke rimpel te zien, vooral bij Ingrid Bergman, die toen al borstkanker had.

Wegens problemen met de fiscus koos Ingmar voor een Noorse locatie, maar er wordt Zweeds gesproken. De lichtvoetigheid van zijn vroege periode is helemaal verdwenen, met een taai maar diepgaand drama als resultaat. De vorm kan uitgelegd worden als een sonate in drie delen. Het eerste deel draait dan rond het verleden van Charlotte, het tweede deel rond het verleden van Eva, en het derde deel rond de confrontatie. De prelude van Chopin wordt gespeeld door Käbi Laretei, de vierde en voorlaatste echtgenote van Ingmar. In de flashbacks wordt Eva gespeeld door Linn Ullmann, het dochtertje van Liv.

Ik ben geen fan van Bergman en had zijn films daarom al een tijdje vermeden, maar mij nu toch eens aan deze gewaagd. Het acteerwerk is wel goed, maar verder deed deze film mij erg weinig. De onderlinge verhoudingen worden op een wat vreemde manier naar voren gebracht. Zo vertellen personages soms hele verhalen tegen zichzelf op een nogal onnatuurlijke manier, kennelijk enkel om het verhaal wat op gang te helpen of om voor wat diepgang te zorgen. Komt niet sterk over. De personages zijn daarnaast nogal eendimensionaal en daarom niet zo heel interessant. De beperkte speelduur en het degelijke acteerwerk maken deze film nog wel enigszins te behappen, maar ik vond het toch niet echt de moeite waard.

Redelijke Bergman.

Zijn films blijven altijd wel rondom dezelfde ratings bij mij. Geen uitzonderlijke lage, of hoge, beoordelingen voor hem. Ook deze film is geen uitzondering, al leek het er een tijdje op dat dit ook een bovengemiddelde Bergman zou worden. Verder ben ik niet de grootste fan van de beste man, maar zijn films hebben zo'n goede status dat er een aantal wel een eerlijke kans verdienen.

Deze film is wat minder ingewikkeld en makkelijker te volgen dan andere Bergmans, maar alsnog blijft het als geheel, zoals te verwachten, erg sterk op dialoog leunen. Dit is niet mijn favoriete vorm van cinema, want als de dialogen niet sterk of scherp genoeg zijn haak ik vaak snel af. Deze film is een mix, want enkele dialogen zijn sterk, terwijl andere weer zwakjes zijn. Zo blijft het als geheel vaak erg wisselvallend.

Het acteerwerk zit in het algemeen wel goed. (Ingrid) Bergman doet het erg sterk en zet met gemak de beste rol neer in deze film. Ullmann kan niet bijhouden bij Bergman maar doet het ook zeer verdienstelijk. Samen hebben ze een aantal ijzersterke momenten. Wat een hoop van deze scenes in de weg zitten is echter de regie van Bergman zelf.

Want ondanks dat de opbouw soms uitstekend is en het als geheel best weet te boeien, kan Bergman op geen enkele geloofwaardige manier de personages zelf neerzetten. Ik heb er eens op lopen letten, maar ik vind dit totaal geen realistische weergave van een explosieve situatie. Erg filmisch en gemaakt, iedereen zit te diep geworsteld in zijn/haar eigen personage en weten daarmee nooit als echte mensen aan te voelen, waar deze film wel voor lijkt te gaan.

Verder zet Bergman wel een aardig herfstsfeertje neer, die lekker goed door weet te broeien. Huis is ook sfeervol genoeg ingericht en de scenes zelf krijgen net genoeg detail mee om te blijven boeien. Het eerste halfuur is qua scherpe dialogen wat taai, maar daarna wordt het snel beter. Uiteindelijk swingt deze film van een 2,5* naar een 3,5*, maar blijft uiteindelijk haken op een 3,0* omdat ik het als geheel toch echt te theatraal vond. Daarbuiten zit het met deze film wel goed. Tot nu toe geen betere rol van Ingrid Bergman gezien.

Erg confronterende en schrijnende film over een moeder-dochtersrelatie waarbij de confrontatie niet uit de weg wordt gegaan en waarbij oude wonden opengereten worden. Erg sterke dialogen kenmerken deze film en ook op basis herinneringen kom je heel wat te wegen over de broze relatie.

Charlotte komt nogal narcistisch over en zette haar carrière steeds boven haar gezin. Ze weet niets van haar kinderen en was ook schaamteloos verbaasd wanneer bleek dat haar dochter Eva haar andere, gehandicapte dochter in huis heeft genomen. Met haar rode jurk werd ook haar zelfingenomenheid verder geaccentueerd. Dit stak schril af met de sobere omgeving en de grauwe herfstbeelden.

Sterk acteerwerk van Ullmann en Bergman brengen de film de nodige geloofwaardigheid. Zoals we van Ingmar gewend zijn een erg sobere setting in een lees is more stijl, knappe close-ups ook van de protagonisten, sfeervol en emotioneel raak. Sterk!

‘‘One must learn to live. I practice every day. My biggest obstacle is I don't know who I am. I grope blindly. If anyone loves me as I am I may dare at last to look at myself. For me, that possibility is fairly remote.’’

Fantastische Bergman alweer. Valt nooit tegen, sterker nog: vaak zijn ze gewoon waanzinnig goed. Höstsonaten tot nu toe nog de beste, maar ook de meest zwartgallige. Nee, Höstsonaten moet je niet opzetten als je in een goed humeur bent en dat wil blijven.

Het begint allemaal met bovenstaande quote en dan weet je al dat de toon voor de rest van de film is gezet. Hoewel, de film begint nog met een enigszins positieve noot. Dochter Eva is blij dat moeder Charlotte na 7 jaar geschitterd te hebben in afwezigheid eindelijk weer eens opduikt. Van dat geluk blijft uiteindelijk bitter weinig over. Binnen een tijdsbestek van 24 uur wordt de hele geschiedenis opgerakeld, worden oude wonden opengereten en uiteindelijk is na die 24 uur alles anders.

Moeder Charlotte blijkt een narcist pur sang te zijn die weliswaar een uiterst succesvolle carrière heeft gehad maar daardoor volledig is tekortgeschoten op persoonlijk vlak, waaronder in de opvoeding van haar dochter(s).

Helena is verstandig beperkt, dus ze wordt naar een tehuis gebracht. Maar vooral wanneer het over de volgens Charlotte ‘gelukkigste periode van het gezin’ komt worden de tekortkomingen pijnlijk duidelijk. Charlotte leeft in een waanwereld, aangezien het voor Eva een verschrikking was en het bij haar dusdanig diepe wonden heeft achter gelaten die nooit meer geheeld kunnen worden. Nog steeds ondervindt ze de naweeën van een verschrikkelijke jeugd, maar het dringt niet tot Charlotte door. Om in de woorden van Eva te spreken: ‘Are the daughter’s miseries the mother’s triumphs?’

Of wanneer ze spontaan pianoles begint te geven aan haar dochter. Je ziet het verdriet in de ogen van Eva en uiteindelijk de triomfantelijke blik van Charlotte die niet door heeft dat Eva alleen een stukje warmte van haar moeder nodig heeft. Warmte die ook Helena nooit gekregen heeft, want als Charlotte hoort dat die aanwezig is heeft ze zichtbaar spijt dat ze is gekomen. Ze probeert alles wel te compenseren, maar het is zichtbaar geforceerd en overdreven. Het karakteriseert de narcistische Charlotte.

Uiteindelijk verandert ook het beeld dat Eva van haar moeder heeft, al zoekt ze na de breuk alsnog weer toenadering. Het typeert Eva, die nog steeds op zoek is naar zichzelf en een stukje warmte in haar leven. Maar voorlopig blijft haar leven als een herfstsonate.

Herfstsonate van Bergman, fantastische film.

In 1993 nog meesterlijk nagespeeld door Tosca Niterink en Arjan Ederveen in Kreatief met Kurk, in een hilarisch taaltje dat voor Zweeds moest doorgaan haha...

De film mag dan misschien deprimerend ogen en zwaar lijken, er zit absoluut flair en zelfs vaart in de film. En humor! Enorm gelachen om Bergman als ze die douche probeert aan te zetten.. "Ik durf te wedden dat de douche het niet doet." ..eronder gaat staan, met badjas en al en dan.. ja hoor, springt de douche aan.. "Oh, toch wel." Hahaha..

Charlotte (Ingrid Bergman) is een wereldse, egocentrische vrouw die nooit veel aandacht heeft geschonken aan haar kinderen, waar ze overigens niet echt mee lijkt te zitten, althans zo lijkt het, want als ze in haar eentje op haar kamer zit zegt ze hardop tegen zichzelf: "Altijd weer dat schuldgevoel." Liggend in bed komt ze op het - in haar ogen - lumineuze idee haar Mercedes cadeau te doen aan haar dochter. Als een soort van goedmakertje.

De chemie tussen Eva (Liv Ullmann) en Charlotte is weergaloos. Beide zitten gevangen in een psychische osmose, de spreekwoordelijke navelstreng moet nog worden doorgeknipt. Bergman zit de twee hoofdrolspelers dicht op de huid, zoals in de scène aan de piano; een beeldvullende close-up van zowel moeder als dochter gevangen in één frame. Charlotte speelt Chopin en Eva kijkt toe, maar Eva gaat vervolgens haar moeder langdurig aan zitten staren, met haar groene kijkers.

Prachtig vertolkt trouwens door Ullmann, dat zorgzame naar haar moeder en zusje toe, de schattige blikken die ze haar moeder door haar ronde brillenglazen toewerpt, de vlecht rond haar hoofd als een soort krans.

Haar monoloog waarin ze er alles uitgooit is van een absolute intense schoonheid.

En verder met de top 250 die deze vrijdagavond Bergman's Hostsonaten opleverde, en daarmee een voor mij volledig onbekende film die de lading mee had gekregen, van een kameraad die ook filmkijker en liefhebber is, dat dit zwaar werk betrof. Nu niet bepaald een motivatie, maar ja, het moet er toch een keer van komen en dat lukte met Engelse subs via Dailymotion. En zwaar werk bleek dit zeker, maar niet met de negatieve inslag zoals verwacht.

Snel is na de opening duidelijk dat dit een film is over moeizame relaties, vol van dialoog en drama, en het nodige aan toneelachtige elementen heeft zoals de uitgesproken gedachten en dialogen overduidelijk gericht aan de kijker. Duidelijk is ook meteen de balans tussen de grotendeels overheersende, bazige, pushende, veel aan het woord zijnde moeder tegenover de integere, onzekere, timide Eva die alles in zich heeft om een pleaser te zijn. En in die fase wordt er vooral om de hete brei heen gedraaid waar de spanning, afstand en wrijving vooral gezien kan worden in kleine dingetjes van afkeuring, een starende blik, een rode jurk of de uitgesproken twijfel of het allemaal wel goed gaat, om nog maar te zwijgen over de weerzin van moeder richting dochter Helena. Zoals gezegd, moeizame relaties staan centraal in een fase waarin men tevens de gemiddelde balans van de fases van een leven kan opmaken in geluk, blijheid, verdriet, of het gemiddelde belang van een relatie omwille van eenzaamheid of het willen krijgen van kinderen waarna slechts teleurstelling en een passieve voortzetting volgt. Duidelijk is wel dat geen van de karakters gelukkig is ondanks hun instelling, ervaringen of keuzes.

De film lijkt zich te vervolgen met een liefdevol beeld van verzorging betreffende het zusje, een inhoudelijk psychologisch sterke uitleg van de beschadigde Eva over barrières, angsten en patronen, maar overheerst toch het beeld van de moedeloze Eva die vooral de confrontatie uit de weg lijkt te gaan en gaandeweg ondersneeuwt. Maar dan toch explodeert de boel midden in de nacht eigenlijk op bijna onverwachte wijze. En wauw! Hier zit ik toch echt even gebiologeerd naar te kijken, dit acteerwerk, deze intensiteit, dit gevecht tussen deze twee dames die duidelijk nog een appeltje met elkaar te schillen hebben, zeg maar gerust dat de aanval geopend is, jarenlange frustratie zich een weg naar buiten zoekt en moeder zich probeert te verweren. En goh...wat komt me dit allemaal bekend voor, want wat is moeder Charlotte een herkenbare mix van mijn eigen vader en moeder waar ik het best moeilijk mee gehad heb, iets dat ook zijn sporen en reeds uitgesproken verwijten heeft mee gebracht. In mijn geval had ik ook een door psychische problemen op zichzelf gerichte moeder waar ik op vroege leeftijd in een omgekeerde ouder/kind relatie werd gedwongen, daartegenover was mijn vader er vooral niet, en verder stug, hard en veeleisende. Hoe dat kwam? Net als moeder Charlotte, liefdeloos opgevoed in een wereld waar gepoetst moest worden en het gelul beter achterwege kon blijven.

En zo blijkt Hostsonaten in eerste instantie een film die als een stug en taai drama van start gaat waar je de aanwijzingen tussen de regels door moet lezen om vervolgens te exploderen in een tweede deel vol van rauwe emoties en een voor mij herkenbaar raakvlak. Veel lijkt er niet opgelost in de nasleep waar iedereen toch weer terug lijkt gevallen te zijn in hun eigen gewoontes. Gelukkig is mij dat beter afgegaan richting mijn ouders. Maar buiten enige twijfel staat dat Hostsonaten een klasse film is met een ontzettend sterk tweede deel.

De enige reden dat ik die film heb bekeken is omdat die in de top 250 zit want er zijn van die regisseurs waar ik echt weinig van moet hebben. Bergman, Kieslowski, Bela Tarr, Tarkovsky, Haneke. Allemaal niks voor mij verder.
Autumn Sonata is echt kotslelijk gefilmd want meer dan een sobere toneelverfilming is dit niet. Maar het moet gezegd : de dialogen en de psychologische vormgeving van moeder en dochter zijn sterk gedaan en werken naar een onvermijdelijke emotionele climax toe.

Naargelang de interactie ontstaat het portret van een emotioneel verwaarloosde vrouw die nooit de liefde en aandacht van haar moeder kreeg. Die was afwezig, bezig met haar pianistencarrière, of bij andere mannen. De moeder is een egoïstische en zelfs harteloze vrouw die een ander bestaan voor ogen had dan hetgeen ze voor gekozen had. Kinderen pasten niet meer in haar levensbeschouwing en al zeker haar invalide dochter niet, en het is dan ook slikken dat ze haar in het diepst van haar hart liever dood zou hebben, wat ze op het einde uitdrukt .

Een pessimistische film waarin vooral de gevolgen van het ontbreken van ouderlijke liefde en affectie getoond worden : gebroken mensen die zelf niet in staat zijn om die gevoelens over te brengen. Liefdeloosheid springt van de ene generatie op de andere, als een soort ziekte.

Ik reageer niet op deze film ( niks voor mij) maar op Niterink en Ederveen, wat je aangeeft. Ik denk, voor mij dan, dat ik ze nog leuker vond dan Koot en Bie. Koot en Bie was een glimlach, Niterink en Ederveen was lachen gieren , Brullen...Creatief met kurk, door weinigen gezien denk ik , is voor mij het hoogtepunt kwa humor van Nederlandse tv.

Haha, heb precies hetzelfde, bij Kreatief met Kurk/Borreltijd kon ik echt de slappe lach hebben, bij Kooten en De Bie was het inderdaad meer een glimlach, al konden die ook erg geestig zijn: moeder en zoon Van Putten bijvoorbeeld.

Gouden jaren van de VPRO. Achterwerk in de kast, ook erg leuk.

Voor de liefhebbers: Herfstsonate Zweedse Eenzaamheid (1993, Kreatief met Kurk)

Heeeee dank je.

Villa Achterwerk bedoelde ik: Mevrouw ten Kate, Rembo & Rembo.....