Kihispania

"es" inaelekezwa hapa. Kwa matumizi mengine, tazama ES.

Kihispania Español (es) Castellano
Lugha
Asili	Uhispania Puerto Rico Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Jamuhuri ya Dominican , Ecuador, El Salvador, Guinea ya Ikweta, Guatemala, Honduras, Meksiko, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Uruguay, na Venezuela.
Wasemaji	L1 : 500 Milioni L2: 601 Milioni
Familia za lugha	Kihindi-Kiulaya Kilatini
Aina za Awali	Kilatini ya kawaida Kihispania cha Kale
Mfumo wa kuandika	Kilatini
Nambari za Msimbo
ISO 639-1	es
ISO 639-2	spa
Glottolog	stan1288
Lugha ya Kwanza kwa wengi      Lugha Rasmi au Lugha ya Pili       Asilimia 20% kwenda juu

Kihispania (español) au Kicastilia (castellano) ni lugha ya Kiromansi kutoka familia ya lugha za Kihindi-Kiulaya, ambayo ilitokana na Kilatini cha Kawaida kilichozungumzwa katika Rasi ya Iberia huko Ulaya. Leo hii, ni lugha ya kimataifa yenye takriban wasemaji wa asili milioni 484, hasa katika Amerika na Hispania, na takriban milioni 558 wakiwemo wasemaji wa lugha ya pili. Kihispania ni lugha rasmi ya nchi 20, na pia ni moja ya lugha rasmi sita za Umoja wa Mataifa. Kihispania ni lugha ya pili duniani kwa idadi ya wasemaji wa asili baada ya Kichina cha Mandarin; lugha ya nne kwa idadi ya wasemaji duniani baada ya Kiingereza, Kichina cha Mandarin, na Hindustani (Kihindi-Kiurdu); na ndiyo lugha maarufu zaidi ya Kiromansi duniani. Nchi yenye idadi kubwa ya wasemaji wa asili ni Mexico.

Historia

Asili ya lugha hiyo ni katika nchi ya Uhispania (Ulaya kusini magharibi), lakini kutokana na historia ya ukoloni na ya biashara lugha hiyo imesambaa sana, hasa Amerika ya Kusini na ya Kati.

Lugha iliyozaa Kihispania ni Kilatini cha Waroma wa Kale waliotawala kwa muda mrefu Uhispania. Ndiyo sababu maneno yake yanatokana na Kilatini kwa asilimia 80, lakini pia na Kiarabu kwa asilimia 8.

Kati ya lugha za Kirumi Kihispania ni lugha ya kisasa ambayo ni karibu zaidi na lugha ya kale, isipokuwa Kisardinia na Kiitalia.

Sarufi

Sarufi ya Kihispania ina sifa ya mfumo wake wenye mnyambuliko mkubwa, ambapo nomino, vivumishi, na viambishi vya makala hukubaliana kwa jinsia (ya kiume au ya kike) na idadi (umoja au wingi). Lugha hii inafuata mpangilio wa maneno Mtenda-Kitenzi-Kitendwa (SVO), ingawa kuna utoaji wa viwakilishi (pro-drop feature) unaowezesha kuficha kiwakilishi bila kupoteza maana. Vitenzi hugawanyishwa kwa mofimu ili kuonyesha nyakati, hali, mtazamo, na uwiano wa nafsi, huku vikigawanywa katika makundi matatu kuu "(-ar, -er, -ir)" . Aidha, Kihispania hutofautisha kati ya hali ya taarifa (indicative), ya masharti (subjunctive), na ya amri (imperative), kila moja ikiwa na dhima maalum katika sarufi.

Kihispania hutumia vitenzi viwili vya kuwa, "ser" na "estar," kutofautisha kati ya hali ya kudumu na hali ya muda. Lugha hii ina mfumo tajiri wa vihusishi, makala bainifu na jumla, pamoja na matumizi makubwa ya viwakilishi rejelezi (clitic pronouns). Vivumishi kwa kawaida hufuata nomino, ingawa vivumishi vimilikishi na vya ishara vinaweza kutangulia. Vitenzi rejelezi (reflexive verbs), muundo wa vitenzi vya mfululizo (periphrastic verb constructions), na mfumo wake wa nyakati mbili za wakati uliopita—preterite na imperfect—ni vipengele vya msingi vya sarufi ya Kihispania. Kihistoria na kimuundo, lugha hii ina alama za kuuliza na kushangaa zilizo geuzwa (¿, ¡), pamoja na viashiria vya mkazo (tildes) vinavyosaidia kubainisha maneno yenye maana tofauti lakini tahajia sawa.

Nchi zinazotumia Kihispania kama lugha rasmi

Amerika ya Kati na Karibi

• Costa Rica
• Cuba
• El Salvador
• Jamhuri ya Dominika
• Guatemala
• Honduras
• Mexico
• Nicaragua
• Panama
• Puerto Rico

Amerika ya Kusini

• Argentina
• Bolivia
• Chile
• Colombia
• Ecuador
• Guyana
• Paraguay
• Peru
• Uruguay
• Venezuela

Afrika

• Guinea ya Ikweta
• Visiwa vya Kanari
• Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kiarabu ya Sahara

Nchi zenye wasemaji wengi wa Kihispania

• Nchini Marekani Kihispania ni lugha ya pili baada ya Kiingereza hasa katika majimbo ya Kusini zilizokuwa zamani sehemu za Mexiko.
• Ufilipino kwa sababu ilikuwa koloni la Uhispania

Viungo vya nje

• makala za OLAC kuhusu Kihispania Ilihifadhiwa 12 Mei 2015 kwenye Wayback Machine.
• lugha ya Kihispania katika Glottolog
• http://www.ethnologue.com/language/spa
• Free SPANISH LANGUAGE course by email
• Ramani za Matamshi ya Lahaja ya Kihispania
• Lugha isiyo rasmi ya Kihispania