Jukon

Jukon

Yukon

terytorium
Rzeka Firth w Parku Narodowym Ivvavik
Herb Flaga
Państwo	Kanada
Stolica	Whitehorse
Data powstania	1898
Kod ISO 3166-2	CA-YT
Premier	Ranj Pillai
Zarządzający	Adeline Webber
Powierzchnia	482 443 km²
Populacja (2021) • liczba ludności	40 232
• gęstość	0,071 os./km²
Numer kierunkowy	867
Kod pocztowy	YT
Strefa czasowa	UTC-07:00, brak czasu letniego
Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Senacie	1
Liczba przedstawicieli w Izbie Gmin	1
Położenie na mapie
Strona internetowa

Jukon (ang. i fr. Yukon; dawniej: Terytorium Jukon, ang. Yukon Territory, fr. Territoire du Yukon) – terytorium Kanady, położone na północnym zachodzie kraju, częściowo w strefie podbiegunowej. Graniczy z Terytoriami Północno-Zachodnimi na wschodzie i Kolumbią Brytyjską na południu, a także amerykańskim stanem Alaska na zachodzie. Północną granicę terytorium stanowi wybrzeże Morza Beauforta. Stolicą i największym miastem terytorium jest Whitehorse.

Geografia

Ukształtowanie powierzchni

Zachodnia granica Jukonu wyznaczona jest przez południk 141°W, początkowo przechodzący przez najdalej wysunięte na północ pasmo Kordylierów. W tym paśmie znajdują się 3 większe przełęcze: Chilkat, Chilkoot i White Pass, będące przejściami na terytorium amerykańskiej Alaski. W Jukonie znajduje się najwyższy szczyt Kanady – góra Logan, wznosząca się 5959 m n.p.m. W Jukonie znajduje się także 20 innych szczytów o wysokości ponad 3000 m n.p.m. Południową część powierzchni zajmuje równina pomiędzy Kordylierami na południowym zachodzie, a górami Selwyn na wschodzie i Ogilvie na północy. Wyżyna przecięta jest licznymi rzekami stanowiącymi dorzecze rzeki Jukon i porośnięta jest tajgą przechodzącą na północy w tundrę. Północną część Jukonu, począwszy od równoleżnika 66°N, stanowi nizina opadająca w kierunku północnych wybrzeży morskich. Północną granicą Jukonu jest 200-kilometrowy odcinek wybrzeża Morza Beauforta. Do terytorium należy też jedna wyspa morska – Herschel, która objęta jest parkiem narodowym.

Wody śródlądowe

Jesień w rezerwacie przyrody Yukon Flats

Jukon jest terytorium o stosunkowo niewielkim udziale wód śródlądowych (1,7%) w ogólnej powierzchni. W Jukonie brak jest wielkich jezior. Do największych należą Kluane, Laberge, Kusawa i kilka mniejszych. Wszystkie one są rozlewiskami dopływów rzeki Jukon. Obok dorzecza tej rzeki, terytorium przecina gęsta sieć dorzeczy rzek Porcupine i Peel i Mackenzie. Duża część wód uwięziona jest w lodowcach w wyższych partiach gór.

Klimat

W Jukonie panuje klimat subarktyczny. Średnia temperatura utrzymuje się powyżej +10 °C jedynie przez 4 miesiące w roku. Średnia temperatura w lipcu, najcieplejszym miesiącu roku, wynosi +14 °C. W pogodne dni lipca temperatura w słońcu może osiągnąć nawet +32 °C. Poza kołem polarnym na przemian panuje dzień polarny i noc polarna. Długie zimy, rozpoczynające się już w październiku i trwające do maja, są bardzo zimne. Temperatury utrzymują się w przedziale od –20 do –30 °C. Zważywszy jednak na silne północne wiatry temperatury odczuwalne są dużo niższe. Najniższa temperatura została zanotowana w 1947 w Snag i wynosiła –62 °C. Jukon jest raczej suchym obszarem – średnie roczne opady wynoszą 250 mm na równinach i 600 mm w górach. Niewielkie opady powodują, że średnia pokrywa śnieżna wynosi zaledwie 50 do 70 cm, znacznie mniej niż w wielu rejonach Kanady położonych znacznie dalej na południe.  

Zasoby naturalne

W Jukonie znajdują się bogate pokłady minerałów, przede wszystkim: złoto, srebro, gaz ziemny oraz nieeksploatowane od 1998 rudy ołowiu i cynku. Znaczna powierzchnia Jukonu pokryta jest lasami, które dostarczają surowca dla przemysłu drzewnego. Spadek rzek wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej.

Miejscowości

Whitehorse

Dawson

Największe miejscowości w terytorium Jukon

Kanadyjski urząd statystyczny (Statistics Canada) wyszczególnia dwa skupiska ludności (ang. population centres, fr. centres de population) na terenie terytorium: Whitehorse (24 513 mieszkańców w 2021 roku) oraz Dawson (1092).  

Historia

Jukon stał się terenem kolonizacji przez kompanie handlowe, najpierw Kompanię Północno-Zachodnią, a potem Kompanię Zatoki Hudsona od końca XVIII w. i przez pierwszą połowę XIX w. Potem, wraz z załamaniem się rynków na wyroby skórzane i futrzarskie, ponownie opustoszał. W 1867 region Jukonu wszedł pod administrację kanadyjską jako Dystrykt Jukon, część Terytoriów Północno-Zachodnich. W 1908 wobec konieczności rozszerzenia administracji w czasie gorączki złota w Klondike, Jukon został oddzielnym terytorium. Po wygaśnięciu gorączki złota pozostał terytorium, z bardzo ograniczoną administracją. Dopiero w drugiej połowie XX w. nastąpiło powolne odradzanie się terytorium, głównie w wyniku nowych odkryć geologicznych i rozwoju turystyki.

Demografia

Według danych szacunkowych Kanadyjskiego Urzędu Statystycznego, Jukon w kwietniu 2011 zamieszkiwało 34 377 mieszkańców, co oznacza wzrost liczby ludności o 13,2% w porównaniu ze spisem ludności w 2006 (terytorium zamieszkiwało wówczas 30 372 osoby).

Jukon jest oficjalnie dwujęzyczny, jego językami urzędowymi są angielski i francuski. Język angielski jest językiem ojczystym dla 87,8%; natomiast francuski dla 3,7% mieszkańców (2006).

Religia

Kościół katolicki w Dawson City

Kościół anglikański w Dawson City

Struktura religijna (2011):

• brak religii – 49,9% (agnostycy – 0,38% i ateiści – 0,18%),
• protestanci:
  • anglikanie – 8,2%,
  • Zjednoczony Kościół Kanady – 4,4%,
  • baptyści – 2,3%,
  • zielonoświątkowcy – 1,8%,
  • luteranie – 1,2%,
• katolicy – 18,4%,
• pozostali chrześcijanie – 8,9% (w tym nieokreśleni i mniejsze grupy protestanckie)
• tradycyjne religie plemienne – 1,2%,
• buddyści – 0,89%,
• hinduiści – 0,48%,
• prawosławni – 0,48%,
• bahaiści – 0,32%,
• mormoni – 0,27%,
• sikhowie – 0,27%,
• neopoganie – 0,24%,
• świadkowie Jehowy – 0,17%,
• muzułmanie – 0,12%,
• żydzi – 0,08%,
• pozostałe religie – 0,4%.

Gospodarka

W Jukonie w 2002 zatrudnionych było 13 458 osób. Całkowity dochód terytorialny wyniósł 1211 mln dolarów kanadyjskich.

Głównymi gałęziami gospodarki Jukonu są:

• górnictwo – od kiedy zaniechano wydobycia cynku i ołowiu, wydobywa się złoto, srebro i gaz ziemny. Wartość wydobytych surowców w 2002 przekroczyła 75 mln dolarów.
• turystyka – w turystyce znajduje zatrudnienie prawie 30% zatrudnionych. Jukon oferuje unikalne możliwości uprawiania aktywnej turystyki – spływy kajakowe, konne wędrówki, myślistwo, wędkarstwo i wspinaczkę górską.
• przemysł leśny – 75 tys. km² lasów przeznaczonych jest pod wyręb. Ogranicza go niewielki roczny przyrost drzewostanu.
• łowiectwo i rybołówstwo – łowiectwo jest ciągle ważnym elementem lokalnej gospodarki, w której znajduje zatrudnienie wielu Indian.
• rolnictwo – jest niewielkim, lecz stale wzrastającym sektorem gospodarki. Sprzedaż lokalnych produktów rolnych, głównie ziemniaków, przynosi 2 mln dolarów rocznie.

Polityka

Zgromadzenie Legislacyjne Jukonu

Zgromadzenie Legislacyjne wybierane w powszechnych wyborach w jednomandatowych okręgach składa się z 18 deputowanych.

Obecnie (2021) mandaty podzielone są następująco:

• Liberalna Partia Jukonu – 8
• Nowa Partia Demokratyczna – 3
• Partia Jukonu – 8

Zgromadzenie Legislacyjne Jukonu

Premier Jukonu

Premier Jukonu jest szefem rządu terytorialnego. Posiada on bardzo szerokie uprawnienia, pozwalające prowadzić skuteczne rządy, jeśli tylko ma zapewnione poparcie w zgromadzeniu legislacyjnym. Premierem zostaje lider partii zdobywającej większość w zgromadzeniu. Jeśli z jakichś powodów w czasie trwania sesji zgromadzenia przewodniczący rządzącej partii zostaje zmieniony, następuje automatyczna zmiana na stanowisku premiera Jukonu.

Rząd Jukonu

• Department of Community Services – Departament Spraw Komunalnych
• Department of Economic Development – Departament Rozwoju Gospodarczego
• Department of Education – Departament Edukacji
• Department of Energy, Mines, and Resources – Departament Energetyki, Górnictwa i Zasobów Naturalnych
• Department of Environment – Departament Ochrony Środowiska
• Department of Finance – Departament Finansów
• Department of Health & Social Services – Departament Zdrowia i Spraw Socjalnych
• Department of Highways and Public Works – Departament Robót Publicznych
• Department of Justice – Departament Sprawiedliwości
• Department of Tourism and Culture – Departament Turystyki i Kultury
• Public Service Commission – Komisja ds. Służb Publicznych
• Women’s Directorate – Dyrektoriat ds. Kobiet
• French Language Services Directorate – Dyrektoriat Usług Pomocy w Języku Francuskim
• Executive Council Office – Biuro Rady Wykonawczej