Sápmi

Hääʹrves eʹčč pääcc domoi päärnain, leâša ǩiõlljeälltummuž diõtt Teemu Titola tuʹmmji jeeʹresnalla

Ko uʹcc päärnaž šâdd sääʹmpiârrja, ij pukin leäkku veäʹǩǩ sääʹmǩiõl da -kulttuur jeälltummša. Määŋg piârri kaiʹbbjeʹče jeänab tuärj arggpeivvseez.

Teemu Titola istuu lattialla ja soittaa tyttärelleen kitaraa. Tytär Ee'di katsoo suoraan kameraan ja hymyilee.
Eeʹđi-Sofia eʹčč Teemu Titola soiʹttai kitara nijddses täujja. Säämas siõrrmõš da läullmõš lij luâđlaž vueʹǩǩ Titolaaʹje ââʹnned piârrjes ǩiõl. Govva: Sara Kelemeny / Yle
  • Sara Kelemeny

Keväjäuʹrrneǩ Teemu Titola pääiʹǩest riʹjttai jieʹllem kâskka peeiʹv. Uʹcc Eeʹđi-siõmâž ij maaššâm nååkkeed da pâi pååǥǥast eeʹjjes sieʹbrest. Titola lij ââʹn mââimõs määnpââʹj puärrsiluõvâsvuõđâst.

– Kâʹl tät äiʹǧǧ lij leämmaž sami šiõǥǥ ǩiččlâsttmõš, ko piâzzam vueiʹnned, mäʹhtt son šâdd, mušttal Titola.

Tän peeiʹv puärrsiluõvâsvuõđ feʹrttai ââʹnned kuhttui puärrsi kõõsk. Teimma čõhččmannust viõʹǩǩe puättam ođđ piârluõvâsvuõttlääʹjj mieʹldd ij-šõddeei puäʹres âlgg še ââʹnned aainâs 97 peeiʹv piârluõvâsvuõđ ouddâl ko päärnaž teâudd kueʹhtt eeʹjj.

Tät lääʹǩǩoođummuš lij lââʹzztam ouddmiârkkân määŋgai eeʹjji piârluõvâsvuõđid Lääʹddjânnmest, håʹt-i õinn šuurmõs vueʹzz piârluõvâsvuõđin âʹnne päärnai jieʹnn. Tät kuâsttai še sääʹmvuuʹdest. Kela statistiikki mieʹldd ouddmiârkkân Aanar kååʹdd eeʹjj lie âânnam 15,7 proseeʹnt puärrsiluõvâsvuõtttieʹǧǧin piârrluõvâsvuõttoođummuž mâŋŋa. Tõt lij siõmmna jeänab ko obb Lääʹddjânnmest.

Looǥǥ lââʹzz: Ohcejoga albmáin mokta geavahit váhnenbeaiveruđaid – Eanodagas unnán

Titola piârrjest tääʹssärvv tän ääʹššest lij leämmaž samai vääžnai. Eʹččen son vuäǯǯai jiijjâs tuâjjpääiʹǩest jiânnai räämm jeeʹres puärrsin.

– Kâʹl puk ååumoummin feʹrttjeʹči leeʹd puärrsiluõvâsvuõđâst jeänab. Päärna lie nuʹtt vuäʹnkõs ääiʹj siõʹme. Jõs leʹččem pâi tuâjjreeisain, jiõm piâzzče suu vueiʹnned da mäʹhtt son šâdd, vuäinn Titola.

Looǥǥ lââʹzz: Näin perhevapaat jaetaan eri puolilla Suomea – äiti on valtaosassa perheitä edelleen vauvan ykköshoitaja

Teemu Titola
Eʹčč Teemu Titola åskk, što suu nijdd mättai sääʹmǩiõl veâl pueʹrben ko suʹst leäi ni kuäʹss vuäittmõš. Govva: Sara Kelemeny / Yle

Sääʹnnǩeʹrjj lij šõddâm eeʹjj ǩiõʹtte

Teʹl, ko Titola piâr kuuli, što suäna lie siõʹme vuâstta, leʹjje suäna raajjmen ođđ põõrt sääʹmvoudda Keväjäurra. Ečča leäi samai vääžnai, što kaav vââjj puârast da puõʹtti päärnast lij puk puârast. Ommǥa šõddmõš pâi motivõõʹsti jeänab põõrt raajjmest.

Teemu Titolaaʹje leäi še samai vääžnai, što päärnaž peäss šõddâd sääʹmkulttuuʹre.

– Son kâʹl mättai tän ǩiõl jiânnai pueʹrben ko mon. Sääʹmkulttuuʹre šõddeet dååma da piârrjest, smeâtt Titola.

Sääʹnnǩeʹrjj šõõddi eeʹjj ǩiõʹtte, ko ommǥaž šõõddi
Mâʹst jiõm mainsteʹče ääkkain -podcastt čiŋlmââvv tän vuâra eʹččvuõʹtte da tõõzz, måkkam lij peâmmad sääʹmpäärna ǩiõlljeälltemtååimai kõõskâst.

Son jiõčč lij mättõõllâm ǩiõl vuõrâsooumžen da lij tobddâm, što sääʹmǩiõl âânnmõʹšše taarbšeʹčeš jeänab tuärj.

– Hoʹhssjim, što jie kâʹl määŋgas maainâst sääʹmǩiõl tääiʹben ij-ǥa muu piârrjest. Jeäʹnnes maainast lääddas da muʹnne lij vääžnai, što mainstam pâi säämas suʹnne. Leâša lij tõt vaiggâd še, särnn Titola.

Teemu Titola soiʹttai kitara niõđses. Päärnaž veâll šââʹldest da ǩeâčč eeʹjjes.
Sääʹmpuärrsid jieʹla ni vooʹps kääzzkõõzzid, koʹst piârj vueiʹtče mainsted säämas. Govva: Sara Kelemeny / Yle

Ko päärnaž šõõddi, lij Titola jååttam põõrtâst pâi sääʹnnǩeʹrjj ǩiõđâst. Uʹcc päärnai jieʹllma õhttneei sääʹn jie leämmaž puärrsid tobddâz. Saaʹnid âlgg ooccâd da ooccâd, jõs haaʹlad ommǥiʹžže tuejjeed ǩiõllsilttõõzz juʹn päʹrnnpoodd rääʹjest. Ǩiõllmäätt âlgg še smiõttâd jeeʹresnalla.

Sääʹmǩiõl jeälltummuž ouʹdde lie jiânnai tååim, leâša ij ni mii vaalmâšt tõõzz, ko ǩiõllmainsteeʹjin šâʹdde puärraz.

– Ååskam, što jõs mon mainstam suʹnne täi aaʹšši pirr, mon še jiõčč mättjam pueʹrben da vuäitam seʹrdded ǩiõl suʹnne. Muʹnne lij vääžnai, što mainstam suʹnne vuõiʹǧǧest, leâša jiõm tieʹđ pukid saaʹnid, särnn Titola.

Kuuitâǥ piârrjest jie leäkku jiânnai oummu jieʹllmen, ǩeäivuiʹm vuäitče säämas mainsted.

Arggpeeiʹvi kuuitâǥ jeäʹla taaurõõžž, jeäʹla ruåđ, kook vuäitče mainsted säämas muännain. Muʹst lij pâi õhtt ruått, ǩii maainast säämas, leâša lij väjldâttam jiânnai.

Sõrgg uʹcc Eeʹđi mâânn hoiddu ǩiõllpeässa da puärrsin lij tuõiv, što toʹben son peäss jeänab di jeänab mättjed jieʹnnǩiõlâs.

– Jõs jiõm leʹčče leämmaž dååma suin, de mieʹđteʹčem jiânnai tõin ǩiõlin.

Ođđâz teevvum 15.11.2023 čiâss 12:42: Lââʹzztum Kela skamm-mannu statistiikkid piârrluõvâsvuõʼin. Statistiikki mieʹldd Aanar kååʹdd eeʹjj lie âânnam 15,7 proseeʹnt puärrsiluõvâsvuõtttieʹǧǧin piârrluõvâsvuõttoođummuž mâŋŋa. Ođđsest leäi puästtad mainstum, što eeʹjjin 15,7 proseeʹnt lie pääccam domoi.