Deanu ođđa guolástannjuolggadusa mielde luossabivddus mearriduvvo dás duohko jahkásaččat vássán bivdobaji luossamáddodagaid dili ja goargŋunloguid vuođul.
Geavatlaččat dat oaivvilda dan, ahte jagi 2025 luossabivddu rahpamis mearriduvvo dán jagi loguid ja dieđuid vuođul.
Veahkkin meroštallamis geavahuvvo nu gohčoduvvon johtolatčuovgamálle. Go joga luosain badjel 20 proseantta gullet dihto vahkus rukses čuovgga vuollái, gildojuvvo luossabivdu dan seamma vahkus čuovvovaš gease, muitala eana- ja meahccedoalloministeriija ráđđádalli virgealmmái Tapio Hakaste.
– Boahttevaš baji bivdovejolašvuođain mearridit dan vuođul, ahte makkár luossanáliid dilli leamašan vássán bivdobajis. Dasto ferte vel dárkileappot geahčadit dili vahkuid mielde, ahte goas ja man olu dihto máddodagat leat gorgŋon johkii, čilge Hakaste.
Luossabivdu leamašan gildojuvvon Deanu čázadagas geasi 2021 rájes. Vaikko johkii dál šávihivččege fáhkkestaga fas olu luosat, de bivddu ii sáhte rahpat gaskan bivdobaji. Deanus ja dan oalgejogain leat máŋggat luossamáddodagat ja dat gorgŋot johkii iešguđet áigodagaid.
– Iešjohkii luosat gorgŋot árrat ja Anárjohkii fas loahppageasis. Guolástannjuolggadussii lea laktojuvvon tabealla, mas oaidná goas iešguđet luossanálit lihkadit jogas ja man olu dat leat Deanu rádjeoalis. Dasa vel lasihuvvo diehtu luossanáliid dilis vássán bajis, muitala Hakaste.
Báikki olbmot besset ovddemus luossabivdui
Jus Deanu johtolatčuovggain muhtin beaivve buollá ruoná, de joga ala bivdui besset vuos báikki olbmot.
– Vuosttamužžan bivdui besset báikkálaš guolástanrievtti eaiggádat goappaš riikkain, dadjá Hakaste.
Daid vahkuid áigge, go šat vuollái 20 proseantta luossamáddodagain leat rukses čuovgga vuolde, de dalle sáhtášii bivdit luosa stákkuin ja vuokkain ja maid firpmiin dahje buođuin guokte beaivve vahkus. Bivdui besset Deatnoleagis ássi guolástanrievtti hálddašeaddjit ja Deanu čázadaga johkalegiid ássit.
Jus Deanu luossadilli buorrána nu, ahte dihto vahkuid luossamáddodagain vuollái 10 proseantta gullá rukses čuovgga vuollái, de joga ala luossabivdui besset maid dakkár guolástanrievtti hálddašeaddjit, geat eai ása fásta Deanu čázadaga johkalegiin.
Ođđa guolástannjuolggadusa mielde Suoma ja Norgga eiseválddit sáhttet rahpat luossabivddu maid olgobáikegotti olbmuide, jus Deanu luossanáli dilli dahká dan vejolažžan.
Luossanáliid dili ja goargŋuma čuvvot skádjaseasan-, video- ja buokčalanrehkenastimiiguin. Luossamáddodagaid genetihka leat maid čielggadan 2000–logus.
Sámediggi ja Deanu guolledoalloguovlu vuostálastet njuolggadusa
Ođđa njuolggadusa ulbmilin lea ealáskahttit Deanu luosa dili ja seammás doarjut sámiid guolástankultuvrra, ja dat lea dahkkon čuovvovaš čieža jahkái. Dasa leat lasihan iešguđetlágan lobiid, dego mánáid guolástanlobi, oassálastinlobi bivddusguolásteapmái ja sierralobi, man sáhttá ohcat bivdui, mii vuođđuduvvá oahpahussii ja kultuvrii. Ođđa njuolggadusas leat maid viiddidan eará guliid bivdinvejolašvuođaid.
Sámediggi ja Deanu guolledoalloguovlu goit vuostálastet ođđa guolástannjuolggadusa. Sámedikki oainnu mielde johtolatčuovgamálle dagaha dan, ahte bivdogielddus joatkašuvvá vel máŋggaid jagiid eaige sápmelaččat beasa joga ala. Danin evttohus áitá sámekultuvrra iige Sámediggi sáhte dan dohkkehit.
Deanu guolledoalloguovlu fas lea dan oaivilis, ahte guolástannjuolggadusas máinnašuvvon sámiid eamiálbmotrivttiid ovddideapmi lea čállojuvvon tekstii dušše čábbodaga dihte. Guolledoalloguovllu cealká, ahte sápmelaš guolástanrivttiid hálddašeaddjiid galgá merket njuolggadussii sierra guolásteaddjijoavkun.
Njuolggadus lea dál váljagottiid beavddi alde
Suoma ja Norgga oktasaš guolástannjuolggadus vuolláičállojuvvui mannan juovlamánus ja dat lea dál riikabeivviid gieđahallamis. Maŋemuš vahku áigge guolástannjuolggadus leamašan sihke vuođđoláhkaváljagotti go maiddái eana- ja meahccedoallováljagotti beavddi alde.
Go dálá guolástannjuolggadusa ráhkadedje jagis 2017, de dalle lei juo fuolla luossanáliin. Ođđa njuolggadus fas lea dahkkon dakkár dillái, ahte Deanu luossanálli ii gierdda bivddu ollenge, čilge Hakaste. Su mielas lea buorre, ahte ođđa njuolggadussii leat biddjon čielga ráját ja dárkkes mearrádusat, ahte mot galgá doaibmat.
– Dát ođđa njuolggadus lea huksejuvvon dálá váttis dillái. Bivddu sáhttá rahpat vehážiid mielde ja gáržžiduvvon vugiin dakkaviđe, go dasa fal lea vejolašvuohta, dadjá Hakaste.
Ulbmilin lea, ahte Deanu ođđa guolástannjuolggadus boahtá fápmui miessemánu vuosttaš beaivve.
Divvojuvvon 13.3.2024 diibmu 10.47: Go joga luosain badjel 20 proseantta gullet dihto vahkus rukses čuovgga vuollái, gildojuvvo luossabivdu dan seamma vahkus čuovvovaš gease, ii olles bivdobajis nu mo árat muitaleimmet.
